Sunday, December 21, 2008
Động Tam Cốc
Động Tam Cốc
Dù trời mưa lất phất nhưng tôi có thể nhìn thoáng qua các nhà có mặt tiền buôn bán . Trên một cái sập nho nhỏ bày biện vài chiếc áo mưa , dăm cái quạt giấy hoặc vài hàng thủ công sơ sài . Tôi có một người bạn quê hương ở Ninh Bình . Trong một chuyến du lịch về thăm ho hàng ở đây . Gia đình người bạn năm người , khi được mời vào trong nhà xơi nước chè . Nhìn quanh quẩn trong căn nhà tranh lụp xụp , chỉ kê độc nhất cái giường tre ọp ẹp , không có bàn không có ghế , gia đình người bạn tôi ngại ngùng không dám ngồi . (Ông bạn tôi về sau kể lại cho tôi là nếu cả gia đình năm người tệ nhất cũng hơn 300 kí lô . Ngồi xuống trên chiếc giường chắc chắn sẽ sập ). Cả gia đình gia tài chỉ có cái giường làm chỗ nghỉ ngơi , tiếp khách đến thăm . Nguời bạn tôi nói tiếp : " Họ biểu tụi tao ngồi chơi , tí nữa làm cầy tơ bảy món . Tao ngại ngùng không dám nói . Các con tao nghe đến chắc chạy mất , con vện vàng loanh quanh chờ khách ngồi lên giường có dịp tha những chiếc giày dép đi mất . Hắn kết luận , dân chúng ngoài đó nghèo lắm .)
Mỗi lần tới một địa điểm tham quan nào cũng vậy , ông đoàn trưởng phất cờ tụ họp :
- Tới bến đò Tam Cốc rồi , bà con cô bác tụ tập lại nhe . Chụp hình lưu niệm .
Dưới làn mưa lất phất , chúng tôi trong những chiếc áo mưa rẻ tiền , mặc một lần cởi ra mặc lại , chỗ thừa chỗ rách . Nhưng với tâm tình đi chơi vui vẻ nên chúng tôi tươi tỉnh đứng nhe răng chụp hình kĩ niệm (ngày xưa thầy dạy chụp hình vẫn hay đùa : "chụp hình khỉ niệm , vì đứng nhe răng cười như khỉ móm răng ) .
Mỗi chiếc ghe nhỏ chỉ được phép chở tối đa bốn người , người lái ghe không tính vào . Bởi vậy gia đình năm người tôi phải tách ra . Trong gia đình chỉ có bà nhà tôi không biết bơi , nên tôi bảo con bé lớn nhà tôi qua ghe khác ngồi . Dù ông trưởng đoàn dặn dò là chưa bao giờ có xảy ra tai nạn nào ở dòng sông Ngô Đồng này :" Quí khách cứ yên tâm, không sao hết . Nơi đây chưa từng xảy ra việc nào đáng tiếc , chỉ trừ một sự cố nho nhỏ là hai ghe va vào nhau lâu lắm rồi , vài du khách uống nước sông chút ít thôi . Chúng tôi đang khắc phục sự cố này . Tôi không muốn chuyện xảy ra đang tiếc như trong truyện Anh phải sống của nhà văn Khái Hưng , nên dặn dò các con tôi nhỡ bà nhà tôi có rớt xuống sông , phải cứu mẹ trước nhất .
Nơi đây vài chục chiếc ghe nho nhỏ đang chờ lấy tài (tới phiên) chở khách . Từng chiếc ghe theo dòng nước lững lờ trôi . Bác lái ghe trong chiếc áo mưa dày poncho kiểu lính , đầu đội nón cối xanh bạc màu . Da bác sạm đen , nét mặt dàu dàu . Tôi hỏi chuyện làm quen :
- Hình như lúc trước là bộ đội .
- Vâng , bây giờ phục viên , về quê chèo thuyền nan chở du khách kiếm sống .
- Bác nói ghe này là thuyền nan ?
- Vâng .
Thuở bé đi Hướng Đạo (Boy Scout) ở Sài Gòn , lúc họp bầy họp đoàn hay cùng hát bài Chiếc thuyền nan , bây giờ nhìn nó thì nó là chiếc ghe nho nhỏ :
Tính tính tính tình tang tang tang
Cuộc đời mình như chiếc thuyền nan
Trôi nó trôi bềnh bồng
Đi đến Tokyo , mình xách tay cái dù
To ki ô tô kí ô
Dù là dù với kimono
Đi tới Mexico , mình hãy xem đấu bò
Rô dê ô rô đế ô
Bò là bò với Mexico
Tôi không dè là bao năm sau được ngồi trên chiếc nan bé bỏng , bập bềnh theo làn nước trong xanh về thăm Tam Cốc , một thắng cảnh nổi tiếng mà thân phụ nhà đại thi hào Nguyễn Du , cụ Nguyễn Nghiễm đã đặt tên nơi này là Bích Động , với ý nghĩa hang động xanh lam , bởi nó hòa đồng với cảnh trí xung quanh màu luá , cỏ xanh tươi vào năm 1773 , Nam Thiên Đệ Nhị Động , tức là hang động đứng thứ nhì sau động Hương Tích và trước động Địch Lộng . Bây giờ có động Phong Nha , không biết động Tam Cốc xếp hàng thứ mấy đây .
- Thế bác về đây chèo thuyền kiếm sống . Tui thấy giá vé mỗi hành khách là 40 ngàn đồng , bốn người chúng tôi ông trưởng đoàn có lẽ trả 160 ngàn . Trừ chi phí đi bác có thể được hơn một trăm .
Với nét mặt buồn bã , bác lái ghe đáp :
- Họ trả cho em mỗi chuyến 40 ngàn . Các bác thấy đó , ngoài bến đò bao nhiêu chiếc chờ tới phiên chở khách . Mỗi tháng trung bình chở được bốn lượt , mùa hè đắt khách lắm chỉ thêm một hai chuyến thôi .
- Ghe của bác hay của họ ?
- Của chúng em tậu .
Tôi làm tính nhẩm , bốn ba mười hai bốn bốn mười sáu .
- Vậy mỗi tháng bác được hơn 160 ngàn để nuôi gia đình ? Thế làm sao để sống ? Chẳng lẽ bác ở nhà chăn dê nuôi lợn ?
Bác lái ghe lắc đầu :
- Em nào biết nuôi dê lợn , em phải đi làm ruộng thuê ở đây .
Chiếc thuyền nan theo nhịp chèo điêu luyện của bác lái ghe từ từ trôi về trong sâu , dòng sông hẹp dần , hai bên bờ lúa sạ xanh ngát chạy tuốt ngoài xa . Cỏ lau phất phơ theo làn gió nhấp nhô sóng gợn . Nước trong veo vẻo , không một bóng con cá bơi lội . Tôi tự nghĩ : "Vậy mà các trang lưới du lịch miêu tả là có nhiều hệ động vật sinh thái phong phú sống động ."
- Tui nghe nói chiều chiều từng đàn cò trắng phau phau về đậu khắp vùng ngập nước tạo nên nét đặc trưng miền hang động này phải không bác ?
- Em thì không biết rõ , có chúng nó tới phá phách ruộng luá là chúng em đi bẫy làm thịt cò hết .
Có lẽ người dân Ninh Bình rất chất phác thành thật , hỏi đâu đáp đấy , đầy nét cần cù lao động vất vả quanh năm . Các cô gái chèo thuyền nhanh nhẹn không kém gì các ông . Thỉnh thoảng vài chiếc thuyền nan chở theo một "thợ phó nhòm " , chị ta cứ ơi ới chào mời : "Chụp một tấm ảnh cả gia đình nhé bác ?" Tôi từ chối viện lẽ đã mang theo chụp hình .
- Chúng cháu lấy giá rẻ thôi , một tấm chỉ mười ngàn thôi .
Tôi nhìn cô gái có cùng nghề chụp ảnh bất đắc dĩ như tôi . Tôi chỉ chụp chơi , khoe nhắng nhít trên mạng lưới , nhưng họ vì miếng cơm manh áo phải kiếm sống . Nhìn các cô gái bương chải chèo thuyền làm tôi liên tưởng đến cô gái phục vụ ngoài nhà hàng khi nãy . Các cô gái xinh đẹp nơi đây kiêm nhiều chức , luôn lao động bằng tay , nên không có các bờ vai nho nhỏ như các nhà thi sĩ làm thơ làm thiếc .
Vai em tròn dưới mưa
Ướt bao nhiêu cũng vừa
(Nguyễn Tất Nhiên)
Cô gái thừa thế xông lên , cứ vậy mà bấm chách chách . Tôi nghĩ ít nhất là khi lên bến đò sẽ có ít nhất là mười tấm hình để trả tiền .
Bác lái thuyền vẫn tay chèo đưa đẩy . Tôi an ủi bác :
- Thôi bác cứ yên chí , khi nào sắp tới bến chúng tôi biếu bác hai trăm ngàn .
Từ bến đò vào tận ba động , dằng dặc đường sông cũng mất hai cây số . Thuyền đi ngược dòng hai cô gái út tôi vớ lấy hai tay chèo quạt tớt quạt lui , có ý muốn giúp bác lái thuyền chút ít . Bên cạnh một chiếc thuyền nan chở dăm ba du khách người da trắng . Tôi không biết rõ là người nước nào Mỹ Úc Đức ? , bèn hỏi đùa bác lái thuyền :
- Ngày xưa bác đi bộ đội , bác có bắt được "ông giặc Mỹ " nào không ?
- Không .
- Thí dụ bác bắt được người Mỹ nào , có được lãnh thưởng lãnh công gì không ? Vài trăm đô la chẳng hạn .
Bác lái thuyền lắc đầu :
- Chẳng được gì đâu bác ơi ! Nếu có chỉ được cái bằng giấy to như thế vầy , chứng nhận là Nhà Văn Hoá . Giấy này chẳng dùng được để ăn .
- Nếu vậy bắt được mấy ông bà Mỹ đi ghe kia , thế nào cũng Huân Chương Bảo Quốc Đệ Nhất .
Bác lái thuyền mặt buồn thiu , hình như không biết đến sự khôi hài vô duyên của tôi , tay chầm chậm chèo thuyền . Mấy ông bà ngoại quốc thấy chúng tôi chỉ trò cũng hớn hở vẫy tay chào .
Dưới làn nước lơ lửng , đáy sông không đủ sâu cây cỏ phiêu dạt mập mờ không tỏ rõ đâu là đất và đâu là nước . Thinh không yên ắng không một tiếng động , trời đất như hòa làm một . Càng tiến vào trong sâu vài ngọn núi vôi rải rác đứng cao sừng sững . Chim muông rẽ cánh bay vào tận cuối trời . Vài chú dê núi đứng nhìn trời bao la hay nhòm ngó du khách đang lượn lờ trên những chiếc thuyền nan bé bỏng . Ven chân núi người dân vẫn sống trong các mái tranh dựa mình vào vách núi , nền đất phù sa đắp cao tránh mùa nước lụt . Vài ngọn khói nhẹ nhàng nhen nhóm bay phảng phất trong không gian tĩnh lặng .
Đất nước trời mây như hòa nhịp , cảnh tiên đẹp đến thế là cùng . Có lẽ ngày xưa Lưu Nguyễn lạc cõi Thiên Thai chắc còn ẩn núp đâu đây trong các mái nhà xiêu vẹo , để sửa soạn cơm trưa cho các bà vợ tiên xinh xắn đang hái những tán hoa sen thơm ngát bên bờ lau sậy .
Thuyền chúng tôi xuyên qua hang Ba , hang Hai và tới Hang Cả . Hang Cả dài hơn 120 mét , nước xuyên ngầm qua đáy núi . Chúng tôi đôi khi phải cúi đầu nằm sát mặt thuyền . Các nhũ đá rủ xuống tạo ra muôn hình trạng lạ lùng . Tới đây các chiếc thuyền nan dừng lại , các cô gái chèo thuyền nan tiến lại chào mời mua nước giải khát , hoa quả . Tôi lựa vài gương sen và chỉ cách ăn hạt sen cho các con tôi . Hương vị thơm dìu dịu nhàn nhạt của hạt sen , đã từ lâu tôi chưa được nếm lại .
Những vạt sen nằm khuất trong vùng chiêm trũng , lá sen nghiêng mình rì rào trong gió . Vài cánh bướm nhẹ nhàng ẩn hiện bên cánh sen hồng đang nở nhụy . Tôi cứ ngỡ mình là Trang Tử hóa bướm lượn lờ bên các nụ hoa sen tươi thắm .
20/12/2008
Dù trời mưa lất phất nhưng tôi có thể nhìn thoáng qua các nhà có mặt tiền buôn bán . Trên một cái sập nho nhỏ bày biện vài chiếc áo mưa , dăm cái quạt giấy hoặc vài hàng thủ công sơ sài . Tôi có một người bạn quê hương ở Ninh Bình . Trong một chuyến du lịch về thăm ho hàng ở đây . Gia đình người bạn năm người , khi được mời vào trong nhà xơi nước chè . Nhìn quanh quẩn trong căn nhà tranh lụp xụp , chỉ kê độc nhất cái giường tre ọp ẹp , không có bàn không có ghế , gia đình người bạn tôi ngại ngùng không dám ngồi . (Ông bạn tôi về sau kể lại cho tôi là nếu cả gia đình năm người tệ nhất cũng hơn 300 kí lô . Ngồi xuống trên chiếc giường chắc chắn sẽ sập ). Cả gia đình gia tài chỉ có cái giường làm chỗ nghỉ ngơi , tiếp khách đến thăm . Nguời bạn tôi nói tiếp : " Họ biểu tụi tao ngồi chơi , tí nữa làm cầy tơ bảy món . Tao ngại ngùng không dám nói . Các con tao nghe đến chắc chạy mất , con vện vàng loanh quanh chờ khách ngồi lên giường có dịp tha những chiếc giày dép đi mất . Hắn kết luận , dân chúng ngoài đó nghèo lắm .)
Mỗi lần tới một địa điểm tham quan nào cũng vậy , ông đoàn trưởng phất cờ tụ họp :
- Tới bến đò Tam Cốc rồi , bà con cô bác tụ tập lại nhe . Chụp hình lưu niệm .
Dưới làn mưa lất phất , chúng tôi trong những chiếc áo mưa rẻ tiền , mặc một lần cởi ra mặc lại , chỗ thừa chỗ rách . Nhưng với tâm tình đi chơi vui vẻ nên chúng tôi tươi tỉnh đứng nhe răng chụp hình kĩ niệm (ngày xưa thầy dạy chụp hình vẫn hay đùa : "chụp hình khỉ niệm , vì đứng nhe răng cười như khỉ móm răng ) .
Mỗi chiếc ghe nhỏ chỉ được phép chở tối đa bốn người , người lái ghe không tính vào . Bởi vậy gia đình năm người tôi phải tách ra . Trong gia đình chỉ có bà nhà tôi không biết bơi , nên tôi bảo con bé lớn nhà tôi qua ghe khác ngồi . Dù ông trưởng đoàn dặn dò là chưa bao giờ có xảy ra tai nạn nào ở dòng sông Ngô Đồng này :" Quí khách cứ yên tâm, không sao hết . Nơi đây chưa từng xảy ra việc nào đáng tiếc , chỉ trừ một sự cố nho nhỏ là hai ghe va vào nhau lâu lắm rồi , vài du khách uống nước sông chút ít thôi . Chúng tôi đang khắc phục sự cố này . Tôi không muốn chuyện xảy ra đang tiếc như trong truyện Anh phải sống của nhà văn Khái Hưng , nên dặn dò các con tôi nhỡ bà nhà tôi có rớt xuống sông , phải cứu mẹ trước nhất .
Nơi đây vài chục chiếc ghe nho nhỏ đang chờ lấy tài (tới phiên) chở khách . Từng chiếc ghe theo dòng nước lững lờ trôi . Bác lái ghe trong chiếc áo mưa dày poncho kiểu lính , đầu đội nón cối xanh bạc màu . Da bác sạm đen , nét mặt dàu dàu . Tôi hỏi chuyện làm quen :
- Hình như lúc trước là bộ đội .
- Vâng , bây giờ phục viên , về quê chèo thuyền nan chở du khách kiếm sống .
- Bác nói ghe này là thuyền nan ?
- Vâng .
Thuở bé đi Hướng Đạo (Boy Scout) ở Sài Gòn , lúc họp bầy họp đoàn hay cùng hát bài Chiếc thuyền nan , bây giờ nhìn nó thì nó là chiếc ghe nho nhỏ :
Tính tính tính tình tang tang tang
Cuộc đời mình như chiếc thuyền nan
Trôi nó trôi bềnh bồng
Đi đến Tokyo , mình xách tay cái dù
To ki ô tô kí ô
Dù là dù với kimono
Đi tới Mexico , mình hãy xem đấu bò
Rô dê ô rô đế ô
Bò là bò với Mexico
Tôi không dè là bao năm sau được ngồi trên chiếc nan bé bỏng , bập bềnh theo làn nước trong xanh về thăm Tam Cốc , một thắng cảnh nổi tiếng mà thân phụ nhà đại thi hào Nguyễn Du , cụ Nguyễn Nghiễm đã đặt tên nơi này là Bích Động , với ý nghĩa hang động xanh lam , bởi nó hòa đồng với cảnh trí xung quanh màu luá , cỏ xanh tươi vào năm 1773 , Nam Thiên Đệ Nhị Động , tức là hang động đứng thứ nhì sau động Hương Tích và trước động Địch Lộng . Bây giờ có động Phong Nha , không biết động Tam Cốc xếp hàng thứ mấy đây .
- Thế bác về đây chèo thuyền kiếm sống . Tui thấy giá vé mỗi hành khách là 40 ngàn đồng , bốn người chúng tôi ông trưởng đoàn có lẽ trả 160 ngàn . Trừ chi phí đi bác có thể được hơn một trăm .
Với nét mặt buồn bã , bác lái ghe đáp :
- Họ trả cho em mỗi chuyến 40 ngàn . Các bác thấy đó , ngoài bến đò bao nhiêu chiếc chờ tới phiên chở khách . Mỗi tháng trung bình chở được bốn lượt , mùa hè đắt khách lắm chỉ thêm một hai chuyến thôi .
- Ghe của bác hay của họ ?
- Của chúng em tậu .
Tôi làm tính nhẩm , bốn ba mười hai bốn bốn mười sáu .
- Vậy mỗi tháng bác được hơn 160 ngàn để nuôi gia đình ? Thế làm sao để sống ? Chẳng lẽ bác ở nhà chăn dê nuôi lợn ?
Bác lái ghe lắc đầu :
- Em nào biết nuôi dê lợn , em phải đi làm ruộng thuê ở đây .
Chiếc thuyền nan theo nhịp chèo điêu luyện của bác lái ghe từ từ trôi về trong sâu , dòng sông hẹp dần , hai bên bờ lúa sạ xanh ngát chạy tuốt ngoài xa . Cỏ lau phất phơ theo làn gió nhấp nhô sóng gợn . Nước trong veo vẻo , không một bóng con cá bơi lội . Tôi tự nghĩ : "Vậy mà các trang lưới du lịch miêu tả là có nhiều hệ động vật sinh thái phong phú sống động ."
- Tui nghe nói chiều chiều từng đàn cò trắng phau phau về đậu khắp vùng ngập nước tạo nên nét đặc trưng miền hang động này phải không bác ?
- Em thì không biết rõ , có chúng nó tới phá phách ruộng luá là chúng em đi bẫy làm thịt cò hết .
Có lẽ người dân Ninh Bình rất chất phác thành thật , hỏi đâu đáp đấy , đầy nét cần cù lao động vất vả quanh năm . Các cô gái chèo thuyền nhanh nhẹn không kém gì các ông . Thỉnh thoảng vài chiếc thuyền nan chở theo một "thợ phó nhòm " , chị ta cứ ơi ới chào mời : "Chụp một tấm ảnh cả gia đình nhé bác ?" Tôi từ chối viện lẽ đã mang theo chụp hình .
- Chúng cháu lấy giá rẻ thôi , một tấm chỉ mười ngàn thôi .
Tôi nhìn cô gái có cùng nghề chụp ảnh bất đắc dĩ như tôi . Tôi chỉ chụp chơi , khoe nhắng nhít trên mạng lưới , nhưng họ vì miếng cơm manh áo phải kiếm sống . Nhìn các cô gái bương chải chèo thuyền làm tôi liên tưởng đến cô gái phục vụ ngoài nhà hàng khi nãy . Các cô gái xinh đẹp nơi đây kiêm nhiều chức , luôn lao động bằng tay , nên không có các bờ vai nho nhỏ như các nhà thi sĩ làm thơ làm thiếc .
Vai em tròn dưới mưa
Ướt bao nhiêu cũng vừa
(Nguyễn Tất Nhiên)
Cô gái thừa thế xông lên , cứ vậy mà bấm chách chách . Tôi nghĩ ít nhất là khi lên bến đò sẽ có ít nhất là mười tấm hình để trả tiền .
Bác lái thuyền vẫn tay chèo đưa đẩy . Tôi an ủi bác :
- Thôi bác cứ yên chí , khi nào sắp tới bến chúng tôi biếu bác hai trăm ngàn .
Từ bến đò vào tận ba động , dằng dặc đường sông cũng mất hai cây số . Thuyền đi ngược dòng hai cô gái út tôi vớ lấy hai tay chèo quạt tớt quạt lui , có ý muốn giúp bác lái thuyền chút ít . Bên cạnh một chiếc thuyền nan chở dăm ba du khách người da trắng . Tôi không biết rõ là người nước nào Mỹ Úc Đức ? , bèn hỏi đùa bác lái thuyền :
- Ngày xưa bác đi bộ đội , bác có bắt được "ông giặc Mỹ " nào không ?
- Không .
- Thí dụ bác bắt được người Mỹ nào , có được lãnh thưởng lãnh công gì không ? Vài trăm đô la chẳng hạn .
Bác lái thuyền lắc đầu :
- Chẳng được gì đâu bác ơi ! Nếu có chỉ được cái bằng giấy to như thế vầy , chứng nhận là Nhà Văn Hoá . Giấy này chẳng dùng được để ăn .
- Nếu vậy bắt được mấy ông bà Mỹ đi ghe kia , thế nào cũng Huân Chương Bảo Quốc Đệ Nhất .
Bác lái thuyền mặt buồn thiu , hình như không biết đến sự khôi hài vô duyên của tôi , tay chầm chậm chèo thuyền . Mấy ông bà ngoại quốc thấy chúng tôi chỉ trò cũng hớn hở vẫy tay chào .
Dưới làn nước lơ lửng , đáy sông không đủ sâu cây cỏ phiêu dạt mập mờ không tỏ rõ đâu là đất và đâu là nước . Thinh không yên ắng không một tiếng động , trời đất như hòa làm một . Càng tiến vào trong sâu vài ngọn núi vôi rải rác đứng cao sừng sững . Chim muông rẽ cánh bay vào tận cuối trời . Vài chú dê núi đứng nhìn trời bao la hay nhòm ngó du khách đang lượn lờ trên những chiếc thuyền nan bé bỏng . Ven chân núi người dân vẫn sống trong các mái tranh dựa mình vào vách núi , nền đất phù sa đắp cao tránh mùa nước lụt . Vài ngọn khói nhẹ nhàng nhen nhóm bay phảng phất trong không gian tĩnh lặng .
Đất nước trời mây như hòa nhịp , cảnh tiên đẹp đến thế là cùng . Có lẽ ngày xưa Lưu Nguyễn lạc cõi Thiên Thai chắc còn ẩn núp đâu đây trong các mái nhà xiêu vẹo , để sửa soạn cơm trưa cho các bà vợ tiên xinh xắn đang hái những tán hoa sen thơm ngát bên bờ lau sậy .
Thuyền chúng tôi xuyên qua hang Ba , hang Hai và tới Hang Cả . Hang Cả dài hơn 120 mét , nước xuyên ngầm qua đáy núi . Chúng tôi đôi khi phải cúi đầu nằm sát mặt thuyền . Các nhũ đá rủ xuống tạo ra muôn hình trạng lạ lùng . Tới đây các chiếc thuyền nan dừng lại , các cô gái chèo thuyền nan tiến lại chào mời mua nước giải khát , hoa quả . Tôi lựa vài gương sen và chỉ cách ăn hạt sen cho các con tôi . Hương vị thơm dìu dịu nhàn nhạt của hạt sen , đã từ lâu tôi chưa được nếm lại .
Những vạt sen nằm khuất trong vùng chiêm trũng , lá sen nghiêng mình rì rào trong gió . Vài cánh bướm nhẹ nhàng ẩn hiện bên cánh sen hồng đang nở nhụy . Tôi cứ ngỡ mình là Trang Tử hóa bướm lượn lờ bên các nụ hoa sen tươi thắm .
20/12/2008
Subscribe to:
Posts (Atom)
