Hà Nội ơi !

Vịnh Hạ Long (tiếp)

May quá tôi không làm điệp viên . Trong truyện hồi kí Thép Đen của nhà văn Vũ Trọng Bình , tác giả là một điệp viên được gài ra ngoài Bắc hoạt động . Lúc đó ông ta chừng lối hai mươi mấy tuổi . Ra tới Hồ Gươm Hà Nội , địa điểm để trao đổi tài liệu , ông ta tới đây được hai ba ngày bị công an theo dõi và bắt đi tra khảo và bị tù đày suốt mấy chục năm . Ông ta ấm ức , thắc mắc là không hiểu sao ông ta huấn luyện kỹ lưỡng như vậy , không hề bị có cử chỉ nào khả nghi mà bị công an mật vụ theo dõi và tóm cổ ngay .

Theo tôi , ông ta không sống trong thời kỳ cộng sản cầm quyền lúc bấy giờ . Mọi người dân đều bị kiểm tra hộ khẩu kỹ lưỡng , nhất là các nhà trọ nhà nghỉ đều có tổ trưởng dân phố hay công an khu vực để ý . Lơ mơ như tôi vừa đặt chân tới Đồng Xuân , các bà ngoài chợ thấy mặt còn biết , huống chi là các anh công an đầy chuyên môn nghiệp vụ .

Anh Năm Béo vui vẻ giao cho chúng tôi vài hộp bánh cốm con con . Tôi không thích đồ ăn ngọt nhưng khi mở hộp bánh ra , hương thơm của bánh cốm màu xanh nhạt tỏa ra thơm ngát tạo cho tôi một cảm giác thèm thuồng .
- Ngon không quí khách . Cốm này là do tiệm Nguyên Ninh sản xuất , nổi tiếng ở Hà Thành .

Khi xưa nghe qua bài hát Paris có gì lạ không em . Thơ Nguyên Sa , Ngô Thụy Miên phổ nhạc , trong đoạn kết bài có câu :

Paris có gì lạ không em?
Mai anh về mắt vẫn lánh đen
Vẫn hỏi lòng mình là hương cốm
Chả biết tay ai làm lá sen?...

Ngô Thụy Miên hơn tôi chừng vài tuổi , cũng là người Hải Phòng có lẽ không biết đến hương cốm ngoài Bắc . Nhưng tác giả bài thơ , Nguyên Sa có lẽ đã từng sống tại làng Vòng , Hà Nội , chắc có lẽ đã nhiều kỹ niệm êm đềm thời bé bỏng .

Bánh cốm có hương vị thơm nhè nhẹ , cốm được xay nhuyễn ẩn bên trong là lớp đậu xanh nhân vàng tươi . Khách ăn xong chỉ muốn dùng thêm .

Mấy cái bánh cốm mà anh Năm Béo phân phát cho chúng tôi chỉ là của hương hoa thôi , nên chúng tôi theo anh trưởng đoàn dạo phố để mua về làm quà cho thân nhân . Nguyên một dãy phố nào tiệm Uyên Ninh , Nguyên Tinh , Nguyên Hinh , Uyên Linh cũng đề những hàng chữ " Chuyên bán hàng Cốm chính hiệu , thơm ngon " . Nói thật nếu không được anh Năm Béo dặn trước thì có lẽ khi bước tới tới nơi này cũng không biết tiệm nào là chánh gốc . Làm ăn ngoài này có vẻ cạnh tranh quyết liệt , và thương hiệu cũng na ná như nhau . Quí bạn nhớ khi ra ngoài đó , nhớ cửa hàng Nguyên Ninh mà vào .

Hà Nội có lẽ là nơi chốn chứa đầy kỹ niệm tốt đẹp của nhiều người dân xứ Bắc , nhất là chính là người dân sinh đẻ tại đây và di cư sang nơi khác . Những đền đài của cha ông từ thuở dựng nước , những công lao to lớn của vua Hùng , Hai Bà Trưng , Nhà Lý , nhà Lê , nhà Nguyễn đều không được coi trọng . Bây giờ họ chỉ chú trọng cái lăng của một người mà quên đi cơ nghiệp của bao tiền nhân .

Người Âu Mỹ có những nghiên cứu giả thiết về Thượng Đế và họ thường muốn kéo Thượng Đế xuống ngang tầm với loài người . Họ cho là Thượng Đế chỉ là những sinh vật ngoài địa cầu (ET) ,họ có một nền văn minh cao hơn loài người . Vị thần tối cao họ ví von như là thần Ra của người Ai Cập ngồi trên chiếc phi thuyền động cơ nổ rền rã . Nhưng người Á Đông lại có quan niệm ngược lại , muốn nâng con người lên cao , ngang tầm với Thượng Đế . Những ảnh tượng của các lãnh tụ Trung Quốc , Việt Nam đầy rẫy khắp mọi nơi và bây giờ trong các chùa chiền , họ ngồi vắt vẻo dưới các bàn thờ Phật Tổ và được người dân thắp nhang cúng vái nghiêm trang biết chừng nào .
Thật buồn thay !

Tôi đi ngang Hà Nội vào những ngày nắng nóng , không thấy mưa sa , màu cờ đỏ vẫn còn bay đó. Người dân vẫn lầm lũi sống chật vật qua ngày tháng . Những mặt hiệu có vẻ sơn mới nhưng vẫn các khẩu hiệu băng rôn giăng mắc đầy đường phố : " Đảng Cộng Sản quang vinh " , "Hãy học tập tốt tư tưởng Bác " v.v ... Những hình ảnh , bích chương ,treo đầy dẫy ở các góc phố góc đường mà bất cứ nước cộng sản nào cũng có . Thiên đường xã hội chủ nghĩa là thế đó .

HH ngày 26/7/09

Chú thích :
Tôi không đủ từ để diễn đạt được cái hay cái đẹp của Cốm Làng Vòng . Xin mời các bạn hãy vào đọc bài tùy bút Cốm Vòng Hà Nội của Băng Sơn .

http://vanhoc.datviet.com/chitiet.asp?ID=50295&TheLoai=22

Cho Dong Xuan

Chợ Đồng Xuân

Lần trước chúng tôi không đủ thì giờ nên không được đi xem đền Ngọc Sơn ở hồ Hoàn Kiếm . Buổi chiều tháng bảy trời êm ả , gió nhè nhẹ làm sóng hơi gợn lăn tăn trên mặt hồ . Khách tham quan chắc đâu chừng vài chục người . Chính giữa là một lồng kính chứa xác vỏ rùa . Mu rùa khá to , dài gần cả thước . Một ông cụ đứng bên cạnh chỉ trỏ :

- Con rùa này sống hơn 500 năm rồi .

Thấy làm lạ vì gặp được nhà thông thái bác học xứ Bắc , tôi ngạc nhiên hỏi :
- Thế ông làm cách cách nào biết nó sống hơn 500 năm ?

Ông ta trố mắt nhìn tôi :
" Thì thì người ta bảo thế . Ông không trông thấy cái mu rùa có khắc chữ "Lê Lợi Hoàn Kiếm bằng chữ Quốc Ngữ à ? Thời Hậu Lê đến nay cũng hơn năm trăm năm phải không ?

Có một lần gia đình tôi đi câu cá thỉnh thoáng câu được một vài chú rùa với mu rùa hơi vàng ửng . Nó chỉ to bằng hai bàn tay của tôi . Bà nhà tôi chép miệng :" Lại câu được một ông Thần Kim qui , thả đi ông ! "

Tôi cười và tháo gỡ lưỡi câu ra khỏi miệng nó :" Đi đi thần . Lần sau mà bắt gặp ngài là thành lẫu Kim qui ngay . "

Bên ngoài cổng là một thanh niên ngồi thổi sáo , mắt bị mù . Tôi không biết ông ta có phải là Trương Chi năm xưa không , nhưng tiếng sáo cậu ta nghe sao buồn bã quá , gợi nhớ lại Mị nương của cậu đi lấy chồng xứ lạ .

Bên kia đường cạnh cây đa cổ thụ to tướng , một cổng chào với các chữ vàng đỏ nhấp nháy : " Chuẩn bị đón chào 1000 năm đất Thăng Long . " , và có hàng chữ đếm ngược báo còn bao ngày nữa sẽ tới ngày mở hội . Chắc ngày ấy Hà Nội sẽ tưng bừng ăn mừng rất lớn . May mà chúng tôi tới thăm Hà Nội vào giờ này , chứ không vào ngày lễ Hội lớn , đông người kẹt xe chẳng đi được đến đâu .

Buổi tối chúng tôi đi tham quan chợ đêm Đồng Xuân . Nguyên một dãy phố Hàng Đào , Hàng Ngang , Hàng " dọc " .... đèn đuốc sáng trưng . Trên con phố hàng quán bày bán chủ yếu là quần áo đủ loại , từ quần áo phụ nữ áo trong áo ngoài ,hàng mỹ ký vòng khoen , nhẫn , dây chuyền mạ kim loại sáng bóng , nhưng không hề bày bán áo tứ thân tứ thiếc có lẽ ít khách mua chăng . Khung cảnh cũng từa tựa bên Bắc Kinh , hiếm có chỗ bày bán mấy chiếc áo xường xám xẻ dọc tới háng . Người đi xem khá đông đúc , có chỗ phải chen chúc dò dẫm đi . Tôi cẩn thận mang ít tiền bạc thôi , có mất thì chỉ chút ít thôi . Tôi nghe phong phanh là có một số du khách bị móc túi , lên Ban Quản Lý Chợ Đồng Xuân khiếu nại và được trả lời :" Chúng tôi chỉ quản lý các gian hàng cửa hiệu buôn bán trong này thôi . Còn cái việc trộm cắp chúng tôi biết chúng nó là ai đâu mà bắt . " Không thấy bóng dáng người ăn xin đứng lang thang hay ngồi bệt xuống đất lạy ông lạy bà . Duy nhất chỉ có hai đứa bé một trai một gái chừng năm sáu tuổi nằm trên một mái hiên một cửa hàng đã đóng cửa , bên trên treo một băng rôn chữ vàng :

Vì lợi ích mười năm trồng cây
Vì lợi ích trăm năm trồng người

Chúng nằm chèo khoeo , mặt mũi áo quần bẩn thỉu . Nhìn hai cảnh tượng ấy có vẻ mỉa mai quá . Bên cạnh là một cái nón cũ mèm . Khách qua đường thương tình , có người thảy vào cho vài ngàn đồng . Tôi đứng ở góc xa quan sát chúng . Được một chốc hai đứa trẻ đó vơ ít tiền thu được và chạy vọt đi . Chắc chúng đi kiếm một cái quán nhỏ nào để mua thức ăn tối chăng . Tôi cũng không hiểu là có rất nhiều người dân xứ Bắc Trung Nam , người nghèo rất nhiều , bị mất ruộng đất cũng khá do sự xây cất các sân gôn , các nhà máy hay khu chế xuất . Họ không được đền bù thỏa đáng . Dân nghèo không có tiền trợ cấp hay lương thực hàng tháng . Họ sống ở đâu , lang thang nơi nào . Quả thật chúng tôi không biết .

Sáng thứ bảy ngoài đường phố Hà Nội mưa lất phất bay . Giờ này mới chừng sáu rưỡi sáng , trời hơi ửng sáng . Tôi bước ra ngoài khách sạn , tính tản bộ lòng vòng quanh xem dân tình sống làm sao . Cách đó không xa một cái quán ven đường bày biện vài chiếc ghế đẩu . Xung quanh một vài ông ngồi kéo điếu thuốc lào rọt rọt , bên cạnh là bát nước chè xanh còn nghi ngút hơi khói . Tôi đi lòng vòng khắp mấy con phố không thấy dáng một quán cà phê ven đường . Ngay cả đến hàng bún măng bún mộc bún riêu bánh cuốn cũng chưa mở . Thành phố Thiên Tân , Bắc Kinh cũng vậy , sáng sớm mọi sinh hoạt có vẻ trễ nải hơn . Càng đi về các vĩ tuyến cao , con người càng làm biếng , thức dậy trễ hơn chăng .

Một hai ngày trước , sáng nào cũng xuống nhà hàng khách sạn ăn sáng , tôi gặp vài nhân viên nhà bếp đang sửa soạn thức ăn . Nghe tiếng phở Hà Nội có tiếng từ lâu , tôi nói cô nhà bếp cho một chén phở tái . Tôi gọi là chén chớ không phải là tô vì cái chén nhỏ hơn cái tô nhiều . Nước phở trong vắt nhàn nhạt đậm đà toàn hương vị bột ngọt . Phở ngon nhất là nước lèo (nước dùng ) , những thứ khác chỉ là phụ thôi . Không có rau thơm , ngò gai húng quế . Vài cọng giá cũng không thể nào kéo lại sự thèm thuồng của hương vị phở . Cách đây hơn 20 năm bà nhà tôi có dịp ra Hải Phòng kêu tô phở tái chín . Phở cũng không rau rợ gì , bên cạnh là một chén mì chính để khách tự nhiên thêm thắt cho khẩu vị mình . Ngày hôm nay tôi không thể nào ăn hết chén phở nhỏ . Tôi không biết nhà văn Nguyễn Tuân hay Vũ Bằng miêu tả các tô phở sao ngon lành quá , không bút mực nào kể xiết . Có lẽ phải nhịn thật đói ba bốn bữa chăng .

Sáng khoảng 7 giờ từ trong khách sạn nhìn ra ngoài , tôi nhìn thấy một xe công an đang hốt vài cái ghế , thúng quang gánh của một bà cụ lên xe . Bà cụ nhìn theo có vẻ tiếc nuối , ngẩn ngơ không biết lấy tiền đâu mà sống qua ngày . Cạnh đây là một bác đang ngồi rút căm xe cho một khách qua đường . Khách là một bà sồn sồn, nhìn dáng có lẽ là công nhân một xí nghiệp nào đó .

- Bác chỉnh hộ em cái phanh xe . Em phanh phanh mãi mà nó không chịu dừng lại .
- Chị làm cách nào mà phanh xe ?
- Thì em phanh phanh như thế này .
- Không đúng , chị phải nhảy xuống xe dùng dép mà phanh lại , phanh xe mới lâu hư .

Bây giờ Hà Nội cũng như Sài Gòn đầy xe gắn máy mô tô nhưng vẫn có khá nhiều xe đạp . Tôi không biết có còn cảnh một người lái , một người được đèo đằng sau phải đẩy xe cho có đà rồi nhảy phóc lên băng sau xe . Y như biễu diễn trò xiếc vậy .

Bà nhà tôi rủ tôi đi xem chợ Long Biên bán trái cây hoa quả . Chúng tôi hỏi thăm đường . Băng qua phố Nguyễn Hữu Huân và băng qua đường là khu chợ Long Biên . Vì trời mưa nên đường vào chợ lầy lội , tạo nên một lớp sình khá dày . Dù tôi đi thật chậm , nhỉnh mũi dép Nhật lên cao , nhưng đất sình đen vẫn bắn lên cả quần áo . Muà này họ bày bán đủ loại trái cây , ngoài các loại hoa quả ưa chuộng như măng cụt , cam sành , cam Bố Hạ , nhãn Hưng Yên còn có những đặc sản từ miền Nam đưa lên như chôm chôm , xoài cóc và có cả những giỏ cần xé đầy loại xoài Thái xinh xắn . Chợ Long Biên bán sỉ và lẻ cho khách hàng và con buôn .

Vừa lúc ấy chúng tôi gặp hai ông bà người Tàu , tiện thể chúng tôi rủ qua chợ Đồng Xuân . Trời vẫn còn mưa lai rai nên chúng tôi đón tắc xi qua chợ Đồng Xuân . Xe đi chưa đầy hai phút đã tới chợ . Ngôi chợ khá sạch sẽ , tươm tất như chợ Bến Thành , Sài Gòn , nhưng không đông khách bằng . Khi ra tới ngoài này , chúng tôi được dặn dò phải khéo lịch sự khi mua hàng , kẻo bị mắng vốn vào mặt . Tôi lẽo đẽo theo bà nhà tôi qua hàng chạp phô . Thấy vợ chồng tôi bà chủ sạp hớn hở chào mời :

- Ông cần thứ gì ? Nấm đông cô hả . Hàng của em tốt nhất chợ đấy . Mua nhiều em tính rẻ cho .

Một bà bên sạp khác nhoẻn miệng cười tươi :
- Hay là mua bưởi của em nhé ! Vừa to vừa ngọt .

Nhìn mặt bà chủ sạp khá xinh xắn , tôi mường tượng đến năm xưa ông Trạng Quỳnh mua chim bồ câu ở một góc chợ Đồng Xuân, tôi ngài ngại không dám đáp lại .

Giá cả trong chợ Đồng Xuân tương đối rẻ hơn các chợ trong Sài Gòn , như chợ Phú Nhuận , Bà Chiểu hày chợ Bến Thành , Kim Biên . Hầu hết các sạp đều bày bán các hàng đồ khô , các loai đậu đen , đỏ xanh vàng . Hàng bún miến được bọc trong các bao bì ni lông . Đặc biệt họ trưng bày một loại bún gói trong bọc màu xanh rêu nhàn nhạt , có vẻ mông mốc .
- Bún chi mà lạ vậy bà chủ ?

Bà chủ quán tươi cười :
- Không phải bún đâu bác . Đó là rau tiến vua . Rau này ngày xưa chỉ dành riêng làm gỏi cho vua chúa ăn thôi . Bác mua vài kí về làm quà .
- Sao chị lại biết mua về làm quà biếu ?
- Ui chua chao ơi , nhìn mặt bác là biết ngay .

TS 10.7.09