Chùa Hoa Yên , núi Yên Tử

Chùa Hoa Yên , núi Yên Tử

Xe chạy chầm chậm qua cầu Thăng Long băng ngang con sông Hồng . Nước sông vàng đục màu phù sa . Có lẽ đến mùa nước lũ mang nhiều phù sa sẽ trở nên màu đỏ như tên gọi của nó . Con sông này chảy xuôi theo đồng bằng Bắc bộ tuy khá rộng nhưng không thể nào so sánh với sông Cửu Long , nhất là hai nhánh Tiền Giang Hậu Giang . Tôi hỏi ông trưởng đoàn :
- Trân đánh Bạch Đằng nằm ở đâu vậy ? (1)

Ông ta nhíu mày một lát :
- Ồ ! Nó nằm cách đây xa lắm .
- Thế còn sông Hát Hai bà Trưng trầm mình tự tử ?
- Ờ ờ cũng xa lắm .

Nghe ông ta trả lời ấm ớ mập mờ như vậy , chúng tôi không muốn hỏi nữa . Có lẽ công ty du lịch Saìgon Tourist chỉ có mấy chương trình tham quan những điểm chính mà họ đã vạch định . Chương trình Xuyên Việt của ddoàn chúng tôi : tham quan Đà Nẵng , Hội An , Huế , Hà Nội , Động Tam Cốc , Chùa Yên Tử và vịnh Hạ Long . Trọn gói (packet) tám ngày , vào khoảng 600 Mỹ kim cho mỗi người . Người hướng dẫn có lẽ học bài bản những gì phải học trong ngành du lịch, và những điều gì cần nói .

Xe qua Gia Lâm , Bắc Ninh nơi nổi tiếng với điệu hò Quan Họ tình tứ , nhà cửa san sát với các mặt bằng bán hàng gia dụng hoặc vật tư xây cất , chung chung là những mẫu nhà na ná như nhau từ Bắc chí Nam , có khác chăng là ngoài đây nhiều cột thu lôi hơn .

Vào tháng 7 Hà Nội đang có lệnh cấm bán hàng rong , đôi khi tôi thấy vài xe cảnh sát giao thông đang giằng co với các bà bán hàng rong . Vẻ mặt người dân không được vui lắm ,lấy mất quang thúng buôn bán của họ hàng ngày , họ lấy gì kiếm cách sinh nhai đây . Xe chạy khá chậm , xuyên qua những thủa ruộng , ruộng đồng bát ngát hai bên . Dọc hai bên đường , ít thấy bóng nhà thờ , am miếu chùa chiền. Đường cái quan mà nhạc sĩ Phạm Duy đi từ Nam Quan xuôi Nam vẫn nhỏ bé như một tỉnh lộ . Một đất nước phát triển , các trị trấn cần thường có những con đường xa lộ rộng lớn để sự giao thông , chuyên chở hàng hoá dễ dàng hơn .

Ngồi trên xe gật gù chừng vài tiếng , xe ngập ngừng chạy chầm chậm tới một ngả ba rẻ . Một bảng vẽ màu xanh : thị xã Uông Bí , tôi nhớ là xe quẹo trái . Con đường trở nên hẹp hơn , ngoằn nghèo qua vài ngọn đồi rồi núi rừng cheo leo, rừng cây trở xanh tươi hơn . Nhìn về phía xa xa núi rừng Yên Tử , nhô ra hai ngọn núi cao như hai cánh én đang xoải cánh bay về phương Nam . Ở giữa ngọn núi Yên Tử sừng sững trang nghiêm như con voi nằm phục xuống .

Qua một con suối cạn nước chảy trong vắt len lỏi qua những viên đá sỏi chênh vênh . Ông trưởng đoàn giới thiệu :
- Đây là con suối Giải Oan . Tại sao gọi là con suối Giải Oan , là vì nơi 108 bà cung phi của vua Trần Nhân Tông tự trầm vì không khuyên ngăn được chồng mình hoàn tục .

Nhìn con suối cạn veo , nước cao lắm lội chắc chỉ xâm xấp hơn mắt cá chân , tôi hỏi lại ông ta :
- Các ông bà nhìn xem , con suối cạn thế kia làm sao hơn một trăm bà đủ chỗ để tự trầm . Tui nghĩ rằng không đủ chỗ rửa chân cho mấy bả nữa .

Ông trưởng đoàn cười , nói tiếp :
- Sách vở nói mà . Tui nghĩ ngày xưa cách đây cả ngàn năm , địa thế thay đổi , suối ngày xưa chắc rộng và sâu hơn nhiều .

Từ Thăng Long ra tận khu vực Trúc Lâm tự , Yên Tử cũng cả trăm cây số , thế nào cũng có quân lính kiệu khênh rềnh rang , trống kèn inh ỏi . Theo lệnh vua Trần Anh Tông các bà cung tần mỹ nữ này có bổn phận khuyên vua Nhân Tông hoàn tục trở về hoàng cung . Khuyên không được nhảy xuống suối tự vẫn . Càng nghĩ càng thấy vô lý . Người Việt chúng ta không có lệ chồng chết bồ chết các bà vợ phải tuẩn tiết thiêu hay tự trầm theo tục lệ của một số sắc dân Ấn Ðộ . Đằng này nhà vua mới xuống tóc đi tu , các bà phi đã để lại mối oan tình làm sao nhà vua tu hành nổi . Cũng có thể vài bà phi ấm ức vì lệnh vua truyền , một phần vì đường sá xa xôi hiểm trở đi mệt mỏi , tới cảnh sắc núi rừng tuyệt đẹp , "hồ hỡi" xuống tắm . Chẳng may bị cảm lạnh , mang bệnh mà mất . Vua Trần Nhân Tông thấy thế thương tình bèn lập đàn giải oan cho các bà phi xinh đẹp dó .

Chuyện kể rằng thái tử Tất Đạt từ bỏ ngôi vua đi vào rừng tu , Ngài ra đi một cách lặng lẽ . Nếu không có chừng vài chục bà đi theo , tôi nghĩ Ngài cũng không giác ngộ để phổ độ chúng sinh .

Từ Dốc đỏ vào bến đậu xe , dọc hai bên con đường mới xây bằng xi măng , du khách thoải mái bước lên vào cổng chùa . Những hàng tùng xanh , tòng bá , kim giao lá chao nghiêng theo làn gió . Chúng tôi tụ tập vào một nhà hàng Nàng Tấm , không có cửa , mở rộng đón vài đoàn du khách tới thăm . Quán chay chùa Yên Tử . Ngồi chưa lâu mấy cô cậu hầu bàn bưng vài món ăn . Tôi nghĩ chắc ở đây chỉ có món ăn chay thích hợp với cảnh chùa , nhất là nơi đây từng là cửa Thiền cửa Phật , mà cũng có thể hợp với tính ăn chay , kiêng thịt của tôi . Một bàn đầy các món đủ màu : dĩa măng trúc vàng mơn mởn điểm tô vài cọng ngò tươi , bát canh đậu hủ với ngọn hẹ xanh , một dĩa cải xanh xào , một dĩa gà luộc .

Nhìn đĩa măng trúc xào với ngọn búp thon thả , tôi chợt nhớ đến một ông bạn láng giềng sống gần nhà tôi bên Mỹ . Ổng qua Mỹ theo diện H.O (diện tù cải tạo ) . Có lần mời gia đình ổng qua ăn canh chua cá bông lau nấu măng . Ông trông thấy măng , nhất định không đụng đến một miếng . Hỏi sao , ông ậm ừ : " Trong trại cải tạo tụi tui ăn quanh năm suốt tháng . Nhìn nó bây giờ sợ chết mẹ ." Ông bạn tôi giờ đã ra người thiên cổ rồi , chết vì bệnh ung thư phổi . Ăn nhiều măng nhiều nứa quá chăng hay vì hút thuốc lá ?

Ông trưởng đoàn giới thiệu :
- Quí khách cứ "vô tư " thưởng thức nhé . Gà núi đặc sản ở đây rất nổi tiếng , thơm thơ nhất xứ Bắc Hà .

Gọi là gà rừng là khi chúng còn đang bay oang oác trong bụi cây cỏ dại , còn khi nằm gọn trên dĩa như vầy , gà núi . Miếng thịt gà ngọt tươi , không giống loại gà chúng tôi hay ăn hay mua ở các chợ bên Mỹ , nhạt và bở bờ . Con gà núi này thịt thơm như loại gà game đôi khi gặp bán ngoài chợ trời gần nơi tôi ở . Cuối cùng là tô miến gà với bộ lòng mề cánh gan , tim . Hầu như bữa tiệc nào của người Bắc khi có món gà luộc chấm nước mắm chanh đều có bát canh miến cổ truyền , đi đôi với nhau không thể thiếu được trong dịp Xuân về .

Cơm nước no nê đoàn chúng tôi chuẩn bị leo núi bằng đường cáp treo hiện đại . Nếu như ngày xưa phải đi theo đường núi lòng vòng sáu cây số phải mất hai ngày . Chúng tôi qua một trạm có cáp treo . Cứ bốn người chun vào một cái hộp kính nhựa plastic trong . Xưa coi phim điệp viên 007 cảnh anh chàng James Bond đấm đá trên lồng kính treo trên dây cáp đong đưa , chỉ cảm thấy thích thú, hùng tráng thôi . Lồng chở chúng tôi từ từ leo lên dốc cao , những hàng rặng trúc , thông chợt trở nên hun hút sâu thẳm phía dưới . Một cậu bé chừng 13,14 tuổi đi chung lồng kiếng với tôi , ngồi ngọ nguậy không yên khiến lồng kiếng hơi chao đảo .

- Ngồi yên cháu , nếu không mình xuống suối Giải Oan đó cháu .

Cậu bé ngước mắt lên dò hỏi :
- Giải oan là gì chú ?

Tôi không biết giải thích thế nào cho rõ ràng với chú bé sống bên Mỹ .

- So , We have to shave our heads ! (Chúng ta phải cạo đầu đi tu chăng ? ),don't we ? It's cool ! Nhưng mà ... ở đây phải có ti vi mới được .
- Vậy cháu đừng lo , nơi đây quán chay còn có thịt rừng huống chi là truyền hình , chuyện nhỏ . Cháu muốn coi kênh VTV3 hay VTV4 ?
- No,it's boring . Disney channel only . (Không , chán lắm , chỉ coi kênh Disney thôi . )

Ngồi càng lâu rừng sâu phía dưới hun hút thăm thẳm , trông đến rợn người . Một bà sồn sồn nhắm mắt đưa hai tay lẩm nhẩm khấn vái : " Nam mô a di đà . Cáp ơi xin chớ lung lay . Con lạy Ngài chốn Phật Môn . Đưa con về đến nới đến chốn . "

Theo truyền tích ngay khi còn là thái tử, vua Nhân Tông đã từng trốn khỏi kinh thành, định vào tu ở núi Yên Tử, nhưng vua cha là Trần Thánh Tông đã cho binh lính bắt về. Sau những năm tháng xử lý triều chính, vua Trần Nhân Tông nhường ngôi cho con và đến năm 1299, Ngài thanh thản trở lại Yên Tử cùng với một tướng theo ngài , về sau cũng là một đệ tử .

Tôi không hiểu hai thầy trò nhà vua Trần Nhân Tôn lặn lội dến tận thâm sơn u cốc thế này . Đèo heo hút gió cùng cây rừng bạt ngàn . Những ngày tháng đầu sinh sống ở đây chắc hai thầy trò chỉ sống bằng măng trúc .

Lồng treo ngừng vào trạm thứ nhất . Chúng tôi bước xuống , thong thả leo lên vài bực dốc để tiến lên cao . Không khí thoảng hơi sương âm ẩm, rong rêu bám vào kẽ đá khiến du khách phải cẩn thận ngó chừng . Từ khe các tảng đá vài nhánh thổ lan tím (địa lan ) , cây si , trúc đùi gà xen kẻ mọc xoè tán che . Chùa Hoa Yên ddược xây cất trên một miếng đất hẹp dựa trên triền núi , chung quanh có bờ tường thấp . Vài cây đại cổ hoa nở trắng tương phản với cây lá xanh um . Từ đây phóng mắt qua những ngọn núi khác thấy cảnh trời núi rừng bao la , bóng mây bảng lảng chợt thoáng hiện dưới ánh mặt trời .

Từ thấp lên cao chung quanh bua tủa rừng trúc xanh chen đua mọc . Không khí trầm mặc , tĩnh lặng . Nơi đây không nhiều thiền viện , đại hùng điện như chùa Thiếu Lâm trên ngọn núi Thiếu Thất hoặc am tự như phái Võ Ðang bên Trung Quốc . Có chăng quần thể di tích chùa am Yên Tử được xây cất rải rác . Từ hướng Nam Bắc , chuà Bí Thượng , chùa Lân , Giải Oan , Hoa Yên rồi chót vót là chùa Đồng . Trục đông tây , am Dược , am Hoa , thác Bạc , am Diêm , chùa Một Mái , chùa Hoa Yên rồi qua tới thác Ngự Dội , am Thiền Định , thác Vàng . Từ đỉnh núi Yên Tử 1063 mét , du khách có thể nhìn thấp thoáng xa xa những hải đảo trong quần đảo vịnh Hạ Long và sông Bạch Đằng . Có lẽ đây chính là lý do vua Nhân Tông muốn nhìn về quá khứ , tưởng nhớ và cầu siêu đến muôn vàn quân dân đã bỏ mình hi sinh trong các trận chống quân Nguyên Mông Cổ .

Vào năm 1983 còn ở trại tị nạn Galang , tôi gặp giáo sư Phó Ngọc Long , ông ta từ Mỹ qua đảo giải thích cho bà con về lối sống bên Mỹ . Tôi hỏi ông ta : " Thưa giáo sư bên Mỹ có ai muốn lên núi tu không ?

Ông ta cười và nhã nhặn nói : " Có , tui có thử lên núi tu rồi , nhưng bà nhà tui tìm lên núi , biểu tui phải trả hết bill tiền nhà tiền xe rồi muốn tu gì thì tu .

Dạo ấy tôi chưa hiểu lời ông ta muốn nói . Giờ đây ngồi bên chùa Hoa Yên thanh vắng , lòng tôi nguội lạnh như gã từ quan lên non tìm động hoa vàng , nhưng tôi còn có cái đuôi khá dài , một vợ bốn con với những cái bill dài hàng tháng phải trả. Lòng trần còn vương khanh tướng , chưa dứt nợ trần ai .

Giờ đây tôi mới hiểu tại sao vua Trần Nhân Tông hay các vị lớn tuổi muốn tìm nơi thanh vắng , tìm nơi vắng vẻ , có lẽ muốn đi tìm một hướng đi mới cho mình , một chỗ vĩnh hằng cho kiếp sau .

"Mênh mênh mang mang Phù Vân Yên Tử, vi vi vu vu Trúc Lâm thiền tự. Thổn thức nỗi lòng ai kẻ tình si, giữa chốn thiền không tìm người trong mộng” (3)

Người trong mộng tôi nghĩ chắc không có , có chăng chỉ là "quần thể linh trưởng " nhảy nhót trên các rừng núi mịt mù .

Ai nghe những lời hát đượm chất Thiền , không khiến cõi lòng mơ si về cõi Phật , một chút duyên thừa của trần thế tìm về nơi vĩnh hằng , niết bàn xa xăm .

Chú thích :

1. Trận đánh Bạch Ðằng thuộc xã Yên Giang, Yên Hưng, Quảng Ninh)
2. Hát Giang (sông Ðáy tiếp nối với sông Hồng)
3. Bài hát của nhạc sĩ Phó Đức Phương.

Hoang Hac (Tung Sơn) ngày 10/1/2009